سالک یکی از گروه بیماری‌هایی است که توسط بیش از 20 گونه از انگل لیشامنیا منتقل می‌شود. این انگل‌ها توسط نیش پشه خاکی ماده لیشامنیا را به انسان منتقل می‌کنند. طول این پشه‌ها حدود 2 تا 3 میلی‌متر است. سه نوع سالک شامل سالک پوستی، سالک احشایی و سالک پوستی مخاطی وجود دارند.
بسیاری از افرادی که تحت تأثیر این انگل قرار می‌گیرند، تا پایان عمر علائمی را تجربه نمی‌کنند. بنابراین، اصطلاح سالک به بیماری ناشی از عفونت نیش پشه سالک اشاره می‌کند و مرتبط با عفونت انگلی است، ولی محدود به آن نمی‌شود. روش‌های مختلفی برای درمان سالک و جلوگیری از باقی‌مانده‌ی اسکار (جایگاه‌های آسیب دیده) وجود دارد.
سالک یک نوع عفونت انگلی است که از طریق پشه‌های خاکی گسترش می‌یابد. این بیماری شامل طیفی از علائم از ایجاد زخم روی پوست تا آسیب‌دیدگی ارگان‌های داخلی می‌شود.
نکته تشخیصی مهم این است که بفهمید که آیا فرد مبتلا، به کشورهایی که سالک در آنها شایع است سفر کرده است یا نه. متخصصین کلینیک پوست و مو رازی در هنگام معاینات بالینی، بدن بیمار را برای بررسی وجود زخم‌های عفونی معاینه می‌کنند. پزشکان این عفونت را با داروهایی که برای انواع مختلف سالک ساخته شده است تحت درمان قرار می‌دهند. پس از بهبودی، متخصصین ما روش‌های درمانی مختلفی را برای برطرف کردن اسکار ناشی از سالک پیشنهاد می‌کنند تا شما بتوانید زیبایی خود را بازیابید.
اگر در خصوص تشخیص و درمان سالک نیاز به اطلاعات بیشتر دارید می‌توانید با شماره‌های 02188334029–02188333259تماس حاصل نمایید.همکاران ما آماده پاسخگویی به سؤالات شما یا رزرو نوبت هستند.
سالک
سالک به دلیل گونه‌های مختلف لیشمانیای تک‌یاخته‌ای ایجاد می‌شود. سالک شامل اختلالاتی می‌شود که ارگان‌های داخلی بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهند یا پوست دست را دچار زخم یا برآمدگی‌های بدون درد می‌کنند و برخی از آنها هم بر غشای مخاطی بینی و دهان تأثیر می‌گذارند.
- تک‌یاخته‌ها معمولاً از طریق نیش پشه خاکی گسترش یافته و منتقل می‌شوند
- ممکن است افراد علائمی نداشته باشند یا علائم آنها خفیف باشد و یا به حملات تب دچار می‌شوند، کاهش وزن پیدا کنند، احساس خستگی و ضعف مفرط داشته باشند و یا زخم‌های پوستی که باعث ایجاد اسکار یا بدشکلی‌های بسیار بدی می‌شوند در بدن آنها ایجاد شود. ممکن است برخی از افراد نیز در دهان، بینی یا گلوی خود دچار زخم شوند.
- پزشکان عفونت را با آنالیز نمونه بافت عفونی یا انجام آزمایش خون تشخیص می‌دهند.
- با استفاده از مواد دافع حشرات و پشه‌بند و استفاده از حشره‌کش می‌توان از نیش حشرات خاکی پیشگیری کرد.
- داروهایی که برای درمان عفونت به کار می‌روند به نوع تک‌یاخته و محل جغرافیایی بستگی دارد.
انواع سالک
سه نوع سالک وجود دارد که هر کدام یک قسمت از بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
- سالک احشایی (کالا-ازر) که بر ارگان‌های داخلی بدن به خصوص مغز استخوان، غدد لنفاوی، کبد و طحال تأثیر می‌گذارد. انگل‌ها از طریق پوست به غدد لنفاوی، طحال، کبد و مغز استخوان منتقل می‌شوند.
- سالک پوستی که بر پوست اثر می‌گذارد.
- سالک مخاطی که بر غشای مخاطی بینی و دهان اثر می‌گذارد. این نوع از سالک با زخم‌های پوستی آغاز می‌شود. به نظر می‌رسد که انگل از طریق زخم‌های پوستی به غدد لنفاوی و عروق خونی تغذیه‌کننده غشای مخاطی منتقل می‌شود. فقط برخی از انواع لیشمانیا باعث ابتلا به این نوع سالک می‌شوند.
انتقال سالک
حشرات خاکی کوچک زمانی که حیواناتی مانند سگ سا جوندگان را نیش می‌زنند، انگل را منتشر می‌کنند. به ندرت، عفونت از طریق خون و به وسیله سوزنی که فرد ناقل قبلاً از آن استفاده کرده است یا از طریق مادر به فرزند یا بسیار به ندرت از طریق تماس‌های جنسی منتقل می‌شود.
افراد مبتلا به ضعف سیستم ایمنی بدن به خصوص مبتلایان به ایدز مستعد ابتلا به سالک هستند.
علائم
سالک احشایی علائم خفیف دارد که ممکن است قابل‌توجه نباشد. این بیماری به صورت ناگهانی ایجاد شده ولی به صورت تدریجی و پس از گذشت هفته‌ها و ماه‌ها پس از بروز عفونت پیشروی می‌کند. فرد مبتلا ممکن است دچار حملات تب شده، وزن وی کاهش یافته، دچار اسهال شده و احساس خستگی عمومی داشته باشد. کبد، طحال و در برخی موارد غدد لنفاوی بزرگ می‌شوند. سلول‌های خونی کاهش یافته و باعث کم‌خونی می‌شود. ابتلا به این بیماری فرد را مستعد عفونت‌های دیگر می‌کند. اگر سالک احشایی پیشرفت کند و تحت درمان قرار نگیرد، مهلک خواهد بود.
در سالک پوستی، علامت اولیه معمولاً برجسته شدن محل نیشِ پشه است. معمولاً این برجستگی پس از چند هفته یا چند ماه دیده شده و ناقل انگل است. با گسترش عفونت، برجستگی‌ها نیز افزایش می‌یابد. برجستگی اولیه به آرامی بزرگ شده و غالباً به شکل زخم باز در آمده که دلمه بسته یا تراوشاتی دارد. زخم معمولاً دردناک بوده و باعث ایجاد علامت دیگری نمی‌شود مگر این که عفونت‌های باکتریایی در آن شکل بگیرد. معمولاً زخم پس از گذشت چند ماه به‌خودی‌خود بهبود یافته اما چندین سال باقی می‌ماند. این زخم‌ها باعث ایجاد اسکارهای دائمی شده که مشابه جای سوختگی است. در برخی موارد، زخم‌ها روی پوست همه بدن دیده می‌شوند.
در سالک مخاطی، علائم با زخم پوستی آغاز شده که خودبه‌خود خوب می‌شوند. زخم‌ها ممکن است در غشای مخاطی بینی، دهان یا گلو دیده شوند و پس از بهبودی این زخم‌ها تا چندین سال در دهان یا روی پوست باقی بمانند. اولین علامت، آبریزش بینی و خونریزی بینی است. به مرور زمان این زخم‌ها باعث ایجاد بدشکلی‌های بسیار بدی می‌شوند.
تشخیص
- نمونه‌برداری از بافت عفونی
- در برخی از موارد آزمایش خون
پزشکان سالک را با نمونه‌برداری از بافت عفونی می‌توانند تشخیص دهند. معاینات میکروسکوپی، کشت یا آزمایش‌های مولکولی برای عوامل ژنتیکی (DNA) ممکن است انجام شود تا وجود لیشمانیا در نمونه احراز شود. آزمایش خون برای تشخیص آنتی‌بادی‌های ضد لیشمانیا می‌تواند به پزشک در تشخیص سالک احشایی کمک کند.
درمان
- مصرف داروهای مختلف که به شدت بیماری بستگی دارد
- اگر سالک احشایی باعث بدشکلی‌های وخیم شده باشد، عمل‌های جراحی ترمیمی انجام می‌شود.
داروهایی که برای درمان سالک تجویز می‌شوند به موارد زیر بستگی دارد:
- نوع بیماری
- نوع گونه منتشرکننده لیشمانیا
- محل جغرافیایی که فرد در ن محل دچار عفونت شده است
احشایی
- لیپوزومال آمفوتریسین B (یک داروی ضد قارچ) که به صورت وریدی تزریق می‌شود.
انواع دیگر آمفتریسین B نیز ممکن است مؤثر باشند اما هنوز مطالعات جامعی در مورد آنها انجام نشده است.
داروهای حاوی آنتیمون که به صورت تزریقی استفاده می‌شوند غالباً برای درمان این نوع سالک به کار برده می‌شوند. این داروها ممکن است باعث ایجاد حالت تهوع، استفراغ، احساس خستگی و ضعف و مشکلات قلبی شوند (که در این صورت باید مصرف آنها را قطع کرد)
ممکن است برای درمان عفونت‌های عودکننده باکتریایی، تزریق یا مصرف آنتی‌بیوتیک نیاز باشد. تغذیه کافی برای افراد مبتلا به سالک احشایی که غالباً دچار سوءتغذیه می‌شوند نیز از اهمیت زیادی برخوردار است.
سالک پوستی
درمان سالک پوستی به میزان گسترش بیماری و گونه‌ها ایجادکننده عفونت بستگی دارد. برای زخم‌های کوچک و غیر پیچیده ناشی از سالک که باعث سالک مخاطی نشده‌اند اقدامات درمانی زیر انجام می‌شود:
- سرما درمانی و گرما درمانی برای بهبود زخم‌ها
- پماد پاریمومایسین (یک امیبیساید) که به صورت موضعی روی زخم‌ها استعمال می‌شود.
- در خارج از آمریکا، استبوگلوکونت سدیم در زخم‌ها تزریق می‌شود.
برای چندین زخم بزرگ یا زخم‌های بدشکل، برای افراد مبتلا به ضعف سیستم ایمنی بدن یا زخم‌های که باعث ایجاد سالک احشایی می‌شوند، اقدامات درمانی معمولاً شامل مصرف داروهای خوراکی یا تزریقی (سیستماتیک) مانند داروهای زیر می‌شود:
- لیپوزومال آمفتریسین B
- میلتفوزین
- استیبوگلوکونات سدیم
سالک مخاطی
این که برای درمان سالک مخاطی کدام روش‌های درمانی مناسب‌تر است هنوز مشخص نیست. گزینه‌های درمانی برای این نوع از سالک عبارتند از:
- لیپوزومال آمفتریسین B
- آمفوتریسین دگزیکلات
- میلتفوزین
- استیبگلوکونات سدیم
عمل‌های جراحی ترمیمی برای ترمیم بینی یا صورت که دچار بدشکلی شده‌اند باید انجام شود اما این عمل‌ها باید 12 ماه پس از اتمام دوره درمان انجام شوند که احتمال عود مجدد بیماری به حداقل رسیده باشد.
درمان اسکار ناشی از سالک
لیزر فرکشنال
سالک ممکن است باعث تشکیل اسکارهای آتروفی بدشکلی شود که گزینه‌های درمانی برای اصلاح آن محدود است. لیزر فرکشنال به خوبی می‌تواند برای درمان این نوع از اسکار به کار برده شود و زمان بستری کوتاه و عوارض جانبی کمی دارد.
لیزر درمانی
به کمک طول موج‌های مختلف لیزر می‌توان لایه‌های مختلف پوست را برداشت تا به درمان اسکارهای ناشی از سالک کمک شود و شکل و رنگ آنها تغییر یابد. یک بار درمان برای حصول نتایج دائمی کافی است. پس از انجام این روش درمانی بیماری باید به مدت نسبتاً طولانی‌تری بستری شده و در برخی موارد این روش دردناک است.
پیشگیری
پیشگیری از سالک با جلوگیری از نیش پشه خاکی آغاز می‌شود. برای افرادی که در مناطقی که این حشرات وجود دارند زندگی می‌کنند یا افرادی که به این مناطق سفر می‌کنند رعایت موارد زیر می‌تواند کمک کند:
- استفاده از مواد دافع حشرات حاوی DEET (دی اتیل تولوآمید)
- استفاده از پشه‌بند و لباس‌های محافظتی یا حشره‌کش‌هایی مانند پرمترین یا پایرترام
- پوشیدن لباس‌های آستین‌بلند، شلوارهای بلند و جوراب با قرار دادن پیراهن در شلوار
- اجتناب از فعالیت در فضای باز از طلوع تا غروب و زمانی که این حشرات ممکن است فعال‌تر باشند.
