زونا یک بیماری ویروسی شامل التهاب اعصاب حسی است که می‌تواند منجر به درد شدیدی در بدن شود. این عارضه با درد موضعی، بی‌حسی و خارش همراه است و به دنبال آن، تاول‌های خوشه‌ای با الگوی نواری در یک طرف از بدن ظاهر می‌شود. گاهی اوقات درد می‌تواند تا هفته‌ها، ماه‌ها و یا سال‌ها پس از بهبودی راش و تاول‌های بدن باقی بماند. به این عارضه، دردهای عصبی بعد از زونا (نورالژی پس از هرپس) گفته می‌شود. زونا یا اصطلاحاً “شینگل” از کلمه لاتین cingulum (به معنی کمربند) گرفته شده است. زیرا زونا اغلب قسمتی از بدن را به شکل نوار می‌پوشاند.
اگر احتمالاً به بیماری زونا مبتلا هستید، حتماً در اسرع وقت به پزشک متخصص مراجعه کنید. متخصصین کلینیک پوست و موی رازی پس از تشخیص این بیماری، با تجویز زودهنگام دارو به شما کمک می‌کنند تا با دریافت اثرات درمانی این داروها از تشدید این بیماری جلوگیری کنید. بنابراین مراجعه شما بلافاصله پس از مشاهده نشانه‌های آن یا علائم مشکوک در بدن خود بسیار حائز اهمیت است. افرادی که دارای گسترش علائم در صورت، بینی و یا چشم‌ها هستند، باید بلافاصله مراقبت‌های پزشکی را دریافت کنند. درمان‌های پزشکی زودهنگام نیز ممکن است به پیشگیری و یا کاهش هر گونه زخم در مناطق بدن کمک کند. اگر نیاز به اطلاعات بیشتر در این زمینه دارید، همکاران ما در کلینیک پوست و موی رازی آماده ارائه مشاوره به شما هستند. شما می‌توانید برای دریافت این خدمات یا رزرو نوبت با شماره‌های 02188334029 – 02188333259 تماس حاصل نمایید.
دلایل
بیماری زونا توسط ویروس آبله مرغان (ویروس واریسلا زوستر) ایجاد می‌شود. پس از بهبودی بیماری آبله‌مرغان، این ویروس در بدن بیمار به طور غیر فعال در اعصاب حسی پوست باقی می‌ماند. این ویروس غیر فعال، چند سال یا چند دهه بعد در بدن حدوداً 10 تا 20 درصد از افرادی که آبله‌مرغان داشته‌اند، دوباره فعال خواهد شد. در این هنگام، ویروس تکثیر شده و از عصب حسی پوست به سایر نقاط بدن گسترش یافته و موجب درد و بثورات پوستی می‌شود.
بیماری پوستی زونا مسری نیست، به این معنا که زونا از شخص دیگری که قبلاً مبتلا به آبله مرغان نشده و یا در برابر آن واکسینه نشده است، منتقل نمی‌شود. زنان بارداری که هرگز در برابر آبله‌مرغان واکسینه نشده‌اند یا قبلاً مبتلا به آبله‌مرغان شده‌اند، باید از تماس با افرادی که به این دلیل به بیماری زونا مبتلا هستند، خودداری کنند.
عوامل خطر
بالاتر بودن سن، به خصوص بیش از ۵۰ سالگی، باعث افزایش خطر ابتلا به زونا می‌شود. این موضوع ممکن است نشان‌دهنده تضعیف تدریجی سیستم ایمنی بدن باشد که با پیشروی سن اتفاق می‌افتد.
افرادی که دارای بیماری‌های حاد مانند سرطان هستند یا سیستم ایمنی بدن آنها ضعیف است، در معرض خطر ابتلا به زونا قرار دارند. به عنوان مثال، افراد مبتلا به ایدز که پس از پیوند عضو داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی بدن مصرف می‌کنند یا افرادی که برای درمان سرطان تحت پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی قرار گرفته‌اند، بیشتر از افرادی که سیستم ایمنی سالم دارند، به بیماری زونا مبتلا می‌شوند. در صورتی که سیستم ایمنی بدن آسیب ببیند یا سرکوب شود، بیماری زونا تشدید می‌شود و احتمال بروز عوارض آن افزایش می‌یابد.
علائم زونا
- اولین علائم زونا اغلب درد شدید، سوزش یا گزگز در منطقه‌ای از پوست بدن یا صورت است. این علائم ممکن است با احساس ناخوشی یا تب همراه باشد.
- پس از 2 تا 3 روز، بثورات قرمز رنگ و دردناکی در این منطقه از پوست ظاهر می‌شود که اغلب به صورت خوشه‌ای در سراسر یک طرف بدن یا صورت توزیع می‌شود.
- بثورات پوستی به شکل گروهی از جوش‌های قرمز کوچک هستند که به سرعت به تاول‌های پر از مایع تبدیل می‌شوند.
- مایع موجود در این تاول‌های کوچک، غلیظ و کدر شده و پس از ترکیدن، به یک سطح پوسته پوسته تبدیل می‌شود.
- پس از حدود 5 روز، تشکیل تاول‌ها متوقف می‌شود، اما التیام پوست و بازگشت به حالت عادی می‌تواند تا 5 هفته طول بکشد.
- این بثورات می‌تواند بسیار دردناک باشد. حتی یک نسیم ملایم یا لمس کردن ملایم آنها می‌تواند با درد شدیدی همراه باشد.
عوارض
زونا در جوانانی که دارای سیستم ایمنی سالم هستند، به احتمال زیاد بدون عوارض برطرف خواهد شد. بیماری زونا در افراد مسن نیز می‌تواند بدون عوارض برطرف شود، اما در حدود نیمی از افراد بالای 50 سال که مبتلا به زونا هستند، دچار دردهای عصبی مداوم موسوم به نورالژی بعد از زونا می‌شوند.
دردهای عصبی بعد از زونا
دردهای عصبی بعد از زونا (نورالژی بعد از هرپس) می‌تواند یک بیماری بسیار دردناک و ناتوان کننده باشد و گاهی اوقات انجام وظایف معمول روزانه را برای فرد دشوار می‌سازد و منجر به کاهش وزن، افسردگی و از دست دادن استقلال می‌شود. این وضعیت پس از برطرف شدن راش و بثورات پوستی بروز می‌کند و می‌تواند چند هفته تا چند ماه یا سال‌ها تداوم یابد.
ممکن است داروهای ضد درد معمول، تأثیر کافی بر درد ناشی از نورالژی بعد از شینگل نداشته باشند. در این صورت ممکن است تجویز داروهای ضد درد جایگزین مانند داروهای ضد تشنج، داروهای ضد افسردگی، داروهای بی‌حس کننده موضعی و کرم‌های حاوی کپسایسین، عصاره فلفل قرمز لازم باشد.
تأثیر زونا بر بینایی
اگر زونا ناحیه چشم را تحت تأثیر قرار دهد، می‌تواند منجر به از دست دادن موقت یا دائمی بینایی بیمار گردد. اگر بیماری زونا به ناحیه چشم گسترش یابد، بیمار برای درمان به متخصص بیماری‌های چشم معرفی خواهد شد.
تأثیر زونا بر شنوایی
در برخی موارد بیماری زونا می‌تواند بر گوش بیمار تأثیر گذاشته و به شنوایی بیمار آسیب وارد سازد.
گسترش زونا به اندام‌های داخلی
به ندرت در افرادی که مبتلا به بیماری‌های حاد هستند یا سیستم ایمنی بدن آنها بسیار ضعیف است، شینگل می‌تواند منجر به گسترش ویروس آبله مرغان به اندام‌های داخلی مانند ریه‌ها شود. این عارضه می‌تواند موجب وضعیت حاد و گاهی مهلک گردد.
روش‌های تشخیص
- پزشک نواحی بدن بیمار را ارزیابی و معاینه می‌کند.
- به ندرت آنالیز و یا بیوپسی نمونه تاول‌ها نیز انجام می‌شود.
افرادی که احتمالاً مبتلا به بیماری زونا هستند، باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنند تا درمان آنها مؤثر واقع شود. پزشک از بیمار می‌خواهد تا درد خود را دقیقاً توصیف کند. احساس درد کلی در یک طرف از بدن می‌تواند نشان دهنده بیماری زونا باشد. اگر تاول‌های بدن دارای الگوی زونا (به شکل نواری روی پوست به نام درماتوم ) باشد، وجود بیماری زونا قطعی است. به ندرت، پزشک برای تشخیص قطعی، انجام بیوپسی را برای آنالیز یک نمونه از تاول‌های بیمار تجویز می‌کند.
درمان زونا
اگر فکر می‌کنید به بیماری زونا مبتلا هستید، در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید تا درمان مناسب را برای شما انجام دهد. درمان‌های زونا عبارتند از:
- داروهای ضد ویروسی: داروهای ضد ویروسی مانند آسیکلوویر (زویراکس)، والاسیکلوویر (والترکس) و فامسیکلوویر (فامویر) می‌تواند شدت و طول دوره راش و بثورات پوستی را کاهش دهد، البته در صورتی که مصرف این داروها طی 72 ساعت از بروز بثورات اولیه آغاز شود.
- داروهای ضد درد: علاوه بر داروهای ضد ویروس، داروهای ضد درد نیز ممکن است برای بیمار تجویز شود. داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی و داروهای مسکن مخدر می‌تواند برای کنترل درد ناشی از زونا استفاده شود. برای کنترل دردهای عصبی (نورالژی پس از زونا) ممکن است تجویز داروهای اضافی مورد نیاز باشد.
- پمادهای کورتیکواستروئید موضعی: این پمادهای موضعی گاهی اوقات برای کاهش التهاب و درد استفاده می‌شود، اما تنها باید تحت نظارت پزشک باشد. زیرا مصرف داروهای کورتیکواستروئید در برخی از بیماران ممکن است موجب تشدید زونا گردد.
خطرات زونا در دوران بارداری
زنان باردار نسبت به زونا آسیب‌پذیر هستند. خوشبختانه، بروز شینگل در دوران بارداری بسیار نادر است. مصرف داروهای ضد ویروسی فوق‌الذکر و بسیاری از داروهای ضد درد برای زنان باردار بی‌خطر است. زنان باردار نباید داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن (ادویل) یا ناپروکسن را در مراحل بعدی بارداری خود مصرف کنند، اما مصرف استامینوفن (تیلنول) خطری ندارد. ابتلا به آبله‌مرغان در دوران بارداری، بسته به زمانی که عفونت در دوران بارداری رخ می‌دهد، با احتمال ایجاد نقائص هنگام تولد همراه است. اعتقاد پزشکان بر این است که خطر نقص تولد ناشی از زونا کمتر از عفونت آبله‌مرغان اولیه است.
پیشگیری
واکسن زونا (زوستاواکس) یکی از واکسن‌های توصیه شده برای افراد سالمند است. واکسن زوستاواکس برای افراد بالای 50 سال یا بالاتر می‌تواند به جلوگیری از زونا و عوارض آن کمک کند. اگر چه واکسینه شدن نمی‌تواند پیشگیری از زونا را تضمین کند، اما احتمال آن را کاهش می‌دهد. در میان افرادی که با وجود واکسینه شدن مبتلا به زونا هستند، این واکسن می‌تواند درد همراه با زونا را کاهش دهد و به جلوگیری از دردهای عصبی بعد از زونا کمک کند. این واکسن برای درمان افرادی که به زونا مبتلا هستند، استفاده نمی‌شود. واکسن زوستاواکس به مدت حدود 10 سال در برابر زونا از بدن محافظت می‌کند. واکسنی که از ابتلاء افراد مسن به آبله مرغان محافظت می‌کند، برای بزرگسالان سالم و نوزادان بزرگتر از 9- 12 ماه نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. کودکان و بزرگسالانی که در برابر آبله مرغان ایمن‌سازی نشده‌اند، (معمولاً بدین معناست که تا بحال به آبله مرغان مبتلا نشده‌اند) می‌توانند این واکسن را دریافت کنند.
